سهم ناچیز ایران از پرنده نگری

اكوتوریسم یا گردشگری در طبیعت، شاخه های متفاوتی دارد پرنده نگری یا bird watching شاخه ای از این رشته است كه در برخی كشورها به اندازه تماشاچیان بازی فوتبال طرفدار دارد و پیگیری آن درست مثل یك تماشاچی بازی فوتبال نه نیاز به تحصیلات دارد نه تخصص آنچه در پرنده نگری حرف نخست را می زند، علاقه، انگیزه، حوصله و برنامه ریزی و بیش از همه اینها و پیش از همه اینها آموزش است درخصوص این كه بدانیم در اطرافمان چند گونه پرنده داریم چه پرنده هایی داریم و چطور می توانیم بعد از گذشت زمانی نه چندان بلند به یك پرنده نگر حرفه ای تبدیل شویم پرنده نگری غالباً دیدن پرنده های وحشی است، پرنده های وحشی محیط اطرافمان پرنده هایی كه ممكن است هر روز از بالای سرمان پرواز كنند یا در شاخه های حیاط خانه مان لانه داشته باشند پرنده هایی كه برای دیدن آنها فقط باید چشمانمان را باز كنیم و پرنده نگری را آغاز كنیم پرنده نگرها می گویند: برای شروع اول باید از باغچه خانه شروع كنید بعد پرنده های محیط اطراف خود را ببینید بعد شهر و بعد هم كشور خود را پرنده نگرهای حرفه ای پرنده های دنیا را هم می شناسند آنها كه دستشان به دهانشان برسد، پرنده های دنیا را هم می بینند گاه فقط با علاقه، بدون تحصیلات مرتبط و بدون دانش دانشگاهی درخصوص پرنده ها از كشوری به كشور دیگر سفر می كنند تا گونه یا زیرگونه خاصی از یك پرنده خاص را كه بومی آن كشور است تماشا كنند مثل درنای سیبری در فریدونكنار

دنیای bird watching

آمار و ارقام نشان می دهد كه یكی از پرطرفدارترین و پردرآمدترین شاخه های اكوتوریسم در دنیا، پرنده نگری است در حال حاضر كشورهای انگلیس، اتریش و آلمان به عنوان پایلوت پرنده نگری در دنیا انتخاب شده اند و فقط در اروپا بیش از ۵ میلیون پرنده نگر حرفه ای وجود دارد اینها به طور معمول عضو یك انجمن تحقیقاتی در زمینه پرنده ها هستند و روز به روز هم بر تعدادشان اضافه می شود چرا كه در بسیاری از كشورها، مردم ارزش طبیعت و حفظ آن را دریافته اند مهندس پرویز بختیاری مدرس اكوتوریسم و از فعالان پرنده نگری در كشور در این باره می گوید: پرنده نگری در دنیا به عنوان یك تفریح سالم مطرح است در كشورهای اروپایی بیش از ۲۰۰ سال است كه این كار انجام می شود به طور مثال ۲۰۰ سال پیش در انگلیس انجمنی تشكیل شد كه در حال حاضر بیش از یك میلیون عضو زنده دارد كه درخصوص پرنده ها تحقیق می كنند و مشاهدات خود را از طریق اینترنت در اختیار یكدیگر قرار می دهند در این انجمن ها افراد علاوه بر تفریح و گذراندن دوره فراغت، پرنده ها را بررسی می كنند، كارهای تحقیقاتی انجام می دهند، حلقه گذاری می كنند، به دولت شان برای سرشماری پرندگان كمك می كنند و كم شدن جمعیت پرندگان را برای حفظ آنان و جلوگیری از انقراض پرنده ای خاص گزارش می دهند مهندس بختیاری معتقد است: پرنده نگری، كبوتربازی یا قناری بازی عوام و یا حتی پرنده شناسی دانشگاهی نیست پرنده نگری یعنی این كه شخصی برود در دل طبیعت، پرنده ها را مشاهده كند، از صدایشان لذت ببرد، از تماشای آنها لذت ببرد و احیاناً مشاهدات خود را ثبت كند و شاخه ای از توریسم را شكل می دهد كه به آن bird watching یا پرنده نگری می گویند

پرنده نگری در ایران

ایران، سرزمینی پهناور با اقلیم متفاوت با تنوع گونه های گیاهی و جانوری بالغ بر ۵۰۰ گونه پرنده دارد ایران، سرزمینی پهناور در بین سه منطقه پالتئاركتیك، اورینتال (جنوب شرقی) و اتیوپیا (جنوب غربی) قرار گرفته است و تفاوت های اقلیمی این سه منطقه تنوع حیرت انگیزی در میان گونه های مختلف پرندگان ایجاد كرده است این تنوع باعث شده است كه ما در حال حاضر به اندازه تمامی قاره اروپا پرنده داشته باشیم اما سهم ما از bird watching یا پرنده نگری در جهان تقریباً صفر است مهندس بختیاری می گوید: زمانی كه ما یك توریست را به چابهار می بریم، بعد از دو، سه روز اقامت می گوید ایرانی ها چقدر شبیه هندی ها زندگی می كنند، حتی پرنده ها و جانوران آنها نیز مثل شبه قاره هند است همین توریست با یك پرواز به تهران می آید و از این همه تفاوت در شكل پرنده ها متعجب می شود و یا در اهرام ثلاثه مصر تصویر پرنده ای مقدس به نام اكراس وجود دارد ما این پرنده را می توانیم براحتی در خوزستان مشاهده كنیم پرنده هایی هستند كه از آفریقا به كشور ما مهاجرت می كنند مثل بادخورك و یا در سواحل شمالی ما پرنده ها بسیار شبیه گونه های اروپایی هستند، درحالی كه در فلات مركزی پرنده ها كاملاً متفاوتند وی معتقد است: هرچه تنوع اقلیمی بیشتر باشد، تنوع پرنده ها هم بیشتر است ما در كشورمان نزدیك به ۱۱۷ ركورد پرنده داریم پرنده هایی كه ۵۰ گونه آن در حال انقراض و كمیاب در دنیا به حساب می آیند توریست های بسیاری علاقه مند هستند كه پرنده های كشور ما را ببینند این مدرس اكوتوریسم می گوید: تنوع پرنده ها این امكان را فراهم می كند كه اگر فردی علاقه مند باشد ۴ تا ۵ سفر چند روزه به ایران داشته باشد، می تواند در هر سفر به گوشه ای از كشور برود و پرنده های همانجا را بررسی كند در ایران پرنده هایی وجود دارند كه در دنیا بسیار كمیابند، از گونه درنای سیبری فقط یك قطعه باقی مانده كه در حال حاضر به روسیه مهاجرت كرده است و آبان ماه به فریدونكنار باز می گردد این یك قعطه پرنده توریست های بسیاری را برای تماشا به ایران جذب می كند گیلانشاه خالدار نیز پرنده ای است كه برخی احتمال انقراض گونه آن را می دهند این پرنده كه مهاجر به ایران است، در صورت احتمال مشاهده آن در ایران ممكن است تا ۲۰۰۰ توریست را در یك مقطع زمانی روانه ایران كند مهندس بختیاری می گوید: ایران، پتانسیل بسیار بالایی برای جذب توریست در این خصوص دارد ما بیش از صد قله در كشور در ارتفاع بیش از ۴۰۰۰ متر داریم كه پرنده ای مثل كبك دری آنجا زندگی می كنند توریست های اروپایی بسیاری مشتاق دیدن این پرنده هستند یك توریست اروپایی در یك روز اقامت در ایران می تواند چند كبك دری را ببیند، عكاسی كند، كار تحقیقاتی انجام دهد و در حالی كه همین توریست مثلاً در كشوری مثل تركیه باید ۲ یا ۳ روز منتظر بماند شاید بتواند یك كبك دری مشاهده كند

ملزومات پرنده نگری

پرنده نگری فعالیتی لطیف و زیبا است كه هر علاقه مندی به طبیعت می تواند به راحتی به آن بپردازد برای یك توریست پرنده نگر مهمترین موضوع این است كه آیا می تواند در زمانی كه صرف این كار كرده است پرنده ای را كه می خواهد ببیند وسایل مورد نیاز چنین توریست مشتاقی یك دوربین چشمی، یك كتاب راهنمای پرندگان، دفترچه ثبت مشاهدات و یك قلم است همین!در آمد ناشی از این شاخه از گردشگری بسیار بیش از درآمد توریستی است كه شب را می خواهد در یك هتل ۵ ستاره اقامت كند، فقط كافیست به این شاخه از توریسم در كشور فكر كنیم و برای جذب توریست برنامه ریزی كنیم علاوه بر این پرنده نگری اوقات فراغت را هم پر می كند پرویز بختیاری می گوید: این یك تفریح بسیار سالم است هم برای یك كودك، هم برای یك فرد بازنشسته یك فرد بازنشسته به جای نشستن و آه كشیدن و منتظر گذر مابقی سال های عمر بودن می تواند به راحتی با یك دوربین، هم خودش تفریح كند و هم در پارك های اطراف خانه، نوه های خود را سرگرم كند و آموزش دهد وی معتقد است: این حرفه جنسیت و تحصیلات و ...را هم در برنمی گیرد شاید برای تماشای یك اثر باستانی لازم باشد كه تاریخ را به خوبی بدانیم ولی برای پرنده نگری، یك دوربین و یك كتاب راهنما كافیست بختیاری می گوید: در كشور انگلیس یكی از افراد بسیار معروف حرفه bird watching كارمند راه آهن است یكی دیگر از ساكنان اروپا رفتگر خیابان است كه سالانه هزینه می كند و به ایران می آید تا پرنده ببیند كارشناس دیگری در این خصوص به جایگزینی پرنده نگری به جای تفریحات مخرب مثل ترقه بازی و اشاره می كند او معتقد است كه با خرید یك دوربین چشمی ساده برای فرزندانمان می توانیم بسیاری از لحظه های آنان را كه به كارهای مخرب می پردازند پركنیم

آموزش پرنده نگری

آموزش پرنده نگری در كشور براساس طیف های سنی مختلف انجام می شود این آموزش ها، همچنین در دوره های مختلف انجام می گیرد آشنایی مقدماتی با پرندگان و این كه بدانیم در اطرافمان چه پرنده هایی وجود دارند و چه پرنده هایی را می توانیم با كمی دقت در محیط اطراف جست و جو كنیم در تهران بیش از ۱۴۰ گونه پرنده ثبت شده وجود دارد در حالی كه اگر از اكثر قریب به اتفاق ساكنان تهران سؤال شود، غیر از گنجشك و كلاغ پرنده دیگری نمی شناسند پرنده نگری رشته ای است كه لزوماً نیاز به مسافرت های دور دست نیز ندارد مهندس پرویز بختیاری كه از بنیانگذاران آموزش پرنده نگری در كشور است در این خصوص می گوید: در پایتخت كشورمان كه یك كلان شهر است مرغ حق و پری شاهرخ را داریم كه اوایل بهار به تهران می رسند، در بهار و تابستان در تهران می مانند، جوجه آوری می كنند، جوجه های خود را بزرگ می كنند و پائیز هم می روند و یا بادخورك ها كه پرنده های زیبای سیاه رنگی هستند كه در تهران به فراوانی دیده می شوند و نیمه اسفندماه از آفریقا به تهران می آیند و شهریور دوباره باز می گردند اینها از جمله جاذبه های پرنده نگری تهران است كه فقط با كمی آموزش می توان در هر سنی افراد را سرگرم كرد

برگرفته از سايت آفتاب: حمیرا محب علی